De rechten die je als ouder van een stilgeboren baby wel of niet hebt, zijn vastgelegd in de Belgische wetgeving. Als je je daarin zou verdiepen, besef dan dat er heel vaak juridische termen en ambtelijke formuleringen gebruikt worden. De wet spreekt bijvoorbeeld van een ‘levenloos kind’, dat is vaak heel kwetsend en pijnlijk voor ouders, we willen je hier dus graag even voor waarschuwen.
De zwangerschapsduur is voor de wet cruciaal om rechten maar ook plichten te hebben. Denk aan naamgeving, moederschapsrust, kraamgeld of startbedrag, vaderschapsverlof,… Er is evenwel een belangrijke nuance die we eerst willen maken. De berekening van de zwangerschapsduur is immers anders volgens de wet dan wat gangbaar is in de medische wereld. Je arts zal de zwangerschapsduur berekenen op basis van de eerste dag van je laatste menstruatie voor de zwangerschap. De wetgever doet dit niet, hier start de telling vanaf de ‘conceptie’. Dit betekent dat je wettelijk gezien doorgaans een tweetal weken minder ver in je zwangerschap bent dan medisch gezien. Dat lijkt een detail, maar het maakt vaak een groot verschil. In de informatie hieronder gaat het dus telkens over de zwangerschapsduur volgens de wettelijke berekening. Heb je hier vragen over? Dan kan je meestal terecht bij de sociale dienst van het ziekenhuis waar je bevalt, zij helpen je graag verder.
Zwangerschapsduur van minder dan 26 weken
Voor stilgeboren baby’s onder de 26 weken zwangerschap is er eigenlijk geen duidelijk wettelijk kader. Je baby is in dit geval geen rechtspersoon en bestaat dus volgens de wet niet. Je hebt geen recht op sociale tegemoetkomingen, m.a.w. je krijgt geen zwangerschapsverlof, kraamgeld of rouwverlof.
Je bent in dit geval niet verplicht om een begraving of crematie te regelen. Vaak kan het ziekenhuis dit voor je opnemen. Doe wel even navraag want de gewoontes zijn overal anders. Sommige ziekenhuizen hebben een regeling met de plaatselijke begraafplaats en zorgen voor een anoniem sterretje op de sterretjesweide. In andere ziekenhuizen wordt het lijkje anoniem vernietigd. Dit kan in je latere rouwbeleving heel moeilijk zijn.
Natuurlijk is dit een grijze zone. Als een foetus geen rechtspersoon is, kunnen ouders in principe hun baby mee naar huis nemen. De meeste ziekenhuizen ontwikkelden wel een ethische code en raden je af om je stilgeboren baby onder de 26 weken zelf mee naar huis te nemen. Door het gebrek aan een duidelijk wettelijk kader is het wel niet strafbaar als je dit wel zou doen, want je mag je kindje zelf vervoeren. Uiteraard kan je beroep doen op een begrafenisondernemer, want het psychologisch effect van eigen vervoer moet je niet onderschatten.
Assen na een crematie van een baby (ongeacht zwangerschapsduur) mogen meegenomen worden naar huis, dit heet ‘thuisbewaring’. Ouders mogen de assen ook in hun tuin of op een andere private plek verstrooien (je moet steeds toelating hebben van de eigenaar!). De wet verbiedt het uitstrooien van assen op een openbare plaats. Op zee kan wel, hiervoor kan je terecht bij gespecialiseerde bedrijven. Een urne mag je zelf vrij transporteren, zelfs met het vliegtuig. Veel gemeenten hebben tegenwoordig ook een sterretjesweide om een bijzonder plekje te creëren voor overleden baby’s. In het Vlaams Gewest moet er in elke gemeente een ruimte voorzien worden om te vroeg geboren kindjes te begraven vanaf een zwangerschap van 12 weken, in het Brusselse hoofdstedelijk gewest vanaf 16 weken en in Wallonië vanaf 14 weken.
Er bestaat geen verplichting om je kindje wettelijk aan te geven en een officiële naam te geven. Als ouder mag je uiteraard zelf je kindje wel een naam geven. Sinds 31 maart 2019 hebben ouders na een zwangerschapsduur van 140 dagen tot en met 179 dagen wel de keuze om hun kindje wettelijk aan te geven. Het is ook mogelijk om een voornaam aan je kindje te geven (familienaam is niet voorzien in de wet). Bij de goedkeuring van de wet in 2019 was een overgangsperiode van één jaar voorzien voor ouders die deze aangifte wilden doen voor een stilgeboren kindje uit het verleden. Deze beperkte termijn werd onlangs opgeheven, dus het is nog steeds mogelijk om je kindje dat stilgeboren werd na een zwangerschapsduur van 140 dagen tot en met 179 dagen aan te geven en een voornaam te geven.
Omdat er voor alle stilgeboren baby’s voor de termijn van 140 dagen (wettelijke interpretatie zwangerschapsduur) geen enkele mogelijkheid was om hun kindje te erkennen, hebben drie belangenorganisaties (Boven De Wolken, Met Lege Handen en Berrefonds) in december 2023 een oproep gelanceerd om een Sterrenregister te openen. Oostende was de eerste Vlaamse stad om dit in te richten. Als jouw stad of gemeente intussen een sterrenregister heeft, kan je een afspraak maken voor een symbolische registratie van je kindje in het sterrenregister. Meestal krijg je een document mee zodat je voor jezelf een bewijs hebt dat je kindje erkend werd in je stad of gemeente. Deze registratie is symbolisch en geeft je dus geen juridische rechten.
Zwangerschapsduur van minimum 180 dagen of 26 weken
Na een wettelijke zwangerschapsduur van minimum 180 dagen, moet je je kindje wettelijk aangeven op de burgerlijke stand van de geboorteplaats. Zij maken een akte van ‘levenloos aangegeven kind’ op. Het kindje wordt enkel ingeschreven in de overlijdensregisters, geen officiële registratie in het rijksregister. De eventueel gekozen voorna(a)m(en) kunnen in de akte worden vermeld. Sinds 31 maart 2019 hebben ouders ook de mogelijkheid om een voornaam en familienaam op te laten nemen in de akte. Alle geregistreerde kinderen van voor deze regelgeving kunnen retroactief een familienaam krijgen als de ouders dat wensen. Je krijgt in dat geval geen geboorteakte. De familienaam wordt wel toegevoegd aan de eerder gedane registratie.
Je bent wettelijk verplicht het kindje te begraven of te laten cremeren. In de meeste steden en gemeenten is er een apart plekje waar kindjes begraven worden.
Je hebt recht op een aantal sociale tegemoetkomingen:
– recht op startbedrag (kraamgeld)
– recht op moederschapsrust
– recht op vaderschapsverlof
– verplichte naamgeving
– verplichte crematie/begrafenis via begrafenisondernemer
– verplicht vervoer van het lichaampje in een lijkwagen (je mag dit dus niet zelf doen!)
– verplicht begraven op officiële begraafplaatsen als je kiest voor begraven
– …
Je mag (en moet) veel zelf doen: de aangifte van overlijden, zelf een kistje of lijkwade maken (binnen bepaalde criteria), je mag je kindje thuis opbaren, je kan en mag de uitvaartdienst verzorgen, drukwerk (brieven, kaartjes,…) ontwerpen en versturen, het kistje of de urne dragen,…
Vergeet ook niet dat je kindje in het jaar van zijn of haar geboorte fiscaal ten laste is.